HIỆU QUẢ CỦA CÁC PHƯƠNG PHÁP CAN THIỆP ĐIỀU TRỊ BÉO PHÌ
Béo phì là bệnh lý mạn tính phức tạp, liên quan đến tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tiểu đường type 2 và tử vong sớm. Nhiều phương pháp điều trị đã được áp dụng, từ thuốc đến phẫu thuật, với hiệu quả và độ bền vững khác nhau. Dưới đây là tổng hợp ngắn gọn và cập nhật về hiệu quả của các phương pháp điều trị béo phì dựa trên số liệu từ các nghiên cứu quốc tế lớn.
1. Thuốc điều trị béo phì
|
Phương pháp |
% giảm cân (TBWL) |
Tăng cân lại sau ngừng thuốc |
|
Orlistat |
# 3% sau 1 năm [1] |
# 35% số cân đã giảm sau 6-12 tháng ngưng thuốc [1] |
|
Liraglutide 3.0 mg |
# 6–7% sau 1 năm [2] |
45–60% số cân đã giảm sau 3-6 tháng [3] |
|
Semaglutide 2.4 mg |
# 15–17% sau 68 tuần [4] |
# 66% số cân đã giảm sau 12 tháng [5] |
|
Tirzepatide 10–15 mg |
# 21–25% sau 72-88 tuần [6] |
# 60% số cân đã giảm trong 12-20 tháng[7] |
Liraglutide, Semaglutide tác động lên thụ thể GLP-1, Tirzepatide tác động lên GLP-1 (Tăng insulin, giảm glucagon, chậm làm rỗng dạ dày, tạo cảm giác no) và GIP (Tăng tiết insulin, điều hòa mỡ).
Hiện tại ở Việt nam chỉ có Orlistat, Liraglutide. Các thuốc Semaglutide, Tirzepatide…chỉ có hàng xách tay từ nước ngoài về hoặc được điều trị qua kênh người bệnh nước ngoài đi chữa bệnh.
Ngay tại Mỹ, khi các thuốc Semaglutide, Tirzepatide không đủ cung cấp, FDA phải cho phép công ty OLYMPIA sản xuất thuốc theo các thành phần gốc nhằm tăng nguồn cung và giảm hẳn chi phí điều trị do sản xuất dưới dạng lọ, không đóng từng but tiêm như hàng chính hang.
Thuốc được Olympia sản xuất, có thể sử dụng 10 lần tiêm từ liều thấp nhất tăng dần mỗi tuần
Dạng bút tiêm được FDA cho phép sản xuất tại nhật có thể điều trị cho BN quốc tế, chi phí rất cao
MariTide đang trong giai đoạn nghiên cứu pha 2, cho thấy hiệu quả tốt, thời gian giữa các lần chích là 1 tháng.
2. Can thiệp nội soi
|
Phương pháp |
% giảm cân TBWL |
Tăng cân lại |
|
Bóng dạ dày (IGB) |
# 10–15% sau 6 tháng [8] |
58 - 80% cân đã giảm trong 3-6 tháng sau khi rút bóng[9] |
|
Endoscopic Sleeve Gastroplasty (ESG) |
# 13–16% sau 1 năm [10] |
25-30% nếu không duy trì theo dõi sau phẫu thuật [10] |
3. Phẫu thuật giảm cân
|
Phương pháp |
% giảm TBWL duy trì ≥5 năm |
% cân đã giảm bị tăng lại |
|
Sleeve gastrectomy |
# 25–30% [11] |
15–25% cân đã giảm sau 2-5 năm [12] |
|
Roux-en-Y gastric bypass (RYGB) |
# 30–35% [11] |
20–40% cân đã giảm sau 5-10 năm [13] |
|
SADI-S |
# 35–40% [14] |
5–10% cân đã giảm trong 5 năm[14] |
4. Kết luận
- Phẫu thuật (đặc biệt là SADI-S và RYGB) mang lại hiệu quả giảm cân cao và lâu dài, với tỷ lệ tăng cân trở lại thấp.
- ESG là lựa chọn nội soi an toàn, hiệu quả ở mức trung bình nếu được theo dõi hỗ trợ sau thủ thuật.
- Thuốc chủ vận GLP-1/GIP (semaglutide, tirzepatide) cho kết quả giảm cân rất tốt nhưng cần duy trì lâu dài, vì tỷ lệ tăng cân lại sau khi ngừng thuốc là rất cao.
- Bóng dạ dày và orlistat có hiệu quả ngắn hạn, chủ yếu phù hợp với những bệnh nhân nhẹ cân hơn hoặc cần giảm tạm thời.
Thông điệp thực hành: Lựa chọn phương pháp cần cân nhắc mức giảm cân mong muốn, khả năng tuân thủ dài hạn về thay đổi lối sống, chế độ ăn và tập luyện, và nguy cơ tăng cân trở lại. Phẫu thuật vẫn là tiêu chuẩn vàng cho béo phì nặng, trong khi thuốc mới là giải pháp tiềm năng cho người chưa sẵn sàng mổ – nhưng đa phần phải duy trì lâu dài để tránh “tăng cân trở lại”. Việc lạm dụng thuốc, chọn sai phương pháp điều trị sẽ đem lại tác dụng phụ, biến chứng cho người bệnh.
Tài liệu tham khảo
- Torgerson JS et al. XENDOS study. Diabetes Care. 2004.
- Pi-Sunyer X et al. SCALE Obesity. NEJM. 2015.
- Khera R et al. JAMA. 2016; Comparative Pharmacologic Efficacy.
- Wilding JPH et al. STEP 1 Trial. NEJM. 2021.
- Rubino D et al. Weight regain after stopping semaglutide. Obesity. 2021.
- Jastreboff AM et al. SURMOUNT-1 Trial. NEJM. 2022.
- The Guardian. May 2025. “Weight returns after stopping tirzepatide”.
- Kim GW et al. Meta-analysis on IGB. Obes Surg. 2020.
- Abu Dayyeh BK et al. ASGE Endobariatric Guidelines. 2021.
- Sullivan S et al. MERIT Trial. Lancet. 2022.
- ASMBS Guidelines. Obes Surg. 2022.
- Magro DO et al. Obes Surg. 2008.
- Mayo Clinic. “Weight Regain After Bariatric Surgery”. 2024.
- Rosenthal RJ et al. Long-term SADI-S. Surg Obes Relat Dis. 2020.
Sài Gòn 7/7/25
TS. BS ĐỖ MINH HÙNG