PHẪU THUẬT ROBOT
Phẫu thuật ít xâm lấn bao gồm phẫu thuật bằng robot (robotic surgery) và phẫu thuật ít xâm lấn không robot (phẫu thuật nội soi kinh điển). Phẫu thuật ít xâm lấn mang lại nhiều lợi điểm như đường mổ nhỏ, ít đau, nguy cơ nhiễm trùng thấp, thời gian nằm viện ngắn, thời gian phục hồi nhanh, ít sẹo, ít mất máu, cải thiện kết quả điều trị.
Robot phẫu thuật đã vượt khỏi một hình thức công cụ gia dụng để giúp cho bác sĩ phẫu thuật có sự kiểm soát và tầm nhìn tốt hơn, cho phép họ thực hiện an toàn, ít xâm lấn và chính xác quá trình phẫu thuật.
Hơn 5.000 robot phẫu thuật đã được sử dụng trong hơn 1 triệu phẫu thuật trên toàn thế giới trong năm qua. Các phẫu thuật này mở rộng từ chỉnh hình, tiết niệu, phẫu thuật tổng quát, phụ khoa, thần kinh, lồng ngực, tai mũi họng, béo phì, đại-trực tràng, nhiều loại ung thư - thậm chí cấy ghép răng và cấy tóc. Phẫu thuật robot không còn được coi là một công nghệ của tương lai - nó là một công nghệ tích cực và hiệu quả ngày nay.
Robot phẫu thuật trực quan da Vinci đã thống trị cộng đồng y tế, kinh doanh và kỹ thuật, nhưng ít người nhận ra nó chỉ là một trong hơn một chục thiết bị robot được FDA và CE phê chuẩn để sử dụng ở Hoa Kỳ và Châu Âu. Các công ty ít được biết đến hơn, chẳng hạn như Stereotaxis trong thông tim, Medtronic / Mazor trong cột sống và thần kinh, Accuray trong chiếu xạ khối u ung thư, Stryker's Mako trong phẫu thuật chỉnh hình khớp háng và khớp gối, Neocis trong cấy ghép nha khoa, và Restoration Robotics trong cấy ghép tóc đều cải thiện hiệu suất của các bác sĩ phẫu thuật ở người và kết quả trên bệnh nhân.
Sự thành công của da Vinci đã thúc đẩy việc áp dụng robot vào mọi chuyên ngành phẫu thuật. Một số thiết bị mới cạnh tranh với da Vinci, trong khi những thiết bị khác đạt đến những đặc sản hoàn toàn mới. Kết quả đã có hơn một chục thiết bị phẫu thuật robot được sử dụng ngày hôm nay, với ít nhất ba chục loại khác tham gia vào thị trường trong năm năm tới. Hỗ trợ robot đang trở thành tiêu chuẩn cho tất cả các phẫu thuật, chứ không phải là ngoại lệ.
Phân loại các robot phẫu thuật
Robot phẫu thuật hiện tại có thể được chia thành bốn loại, mỗi loại đại diện cho một phương pháp khác nhau để tăng cường khả năng thao tác, độ chính xác của bác sĩ.
Các hệ thống robot như da Vinci, Trans Entryix Senhance, CMR Versius và Titan SPORT chuyển đổi các chuyển động của bác sĩ phẫu thuật thành chuyển động của máy thông qua giao tiếp máy tính giữa hệ thống làm việc trực tiếp trên bệnh nhân từ xa và bàn điều khiển của bác sĩ. Loại này có thể được xếp như là “Surgeon Waldo”, lấy cảm hứng từ truyện ngắn khoa học viễn tưởng năm 1942, Waldo, của Robert A. Heinlein, nơi một nhà khoa học tên Waldo sử dụng các thiết bị tương tự cho sản xuất công nghiệp. Bác sĩ phẫu thuật Waldos được thiết kế để cải thiện độ chính xác của con người, tăng cường sức mạnh, tăng sức bền và giảm run tay.
Các robot phân phối năng lượng như Accuray’s CyberKnife sử dụng một chương trình điều trị đã được lập trình để tính toán các vị trí và hướng bắn năng lượng để tập trung và tiêu diệt khối u tại các vị trí cụ thể bên trong cơ thể.
Robot cấy ghép chỉnh hình và nha khoa làm việc từ bản đồ kỹ thuật số của bệnh nhân, tương tự như các loại trước đây, nhưng hoạt động như một “Hướng dẫn hỗ trợ” đối với con người. Các hệ thống này đảm bảo rằng các hành động do con người khởi xướng phù hợp với kế hoạch kỹ thuật số được tạo ra trong giai đoạn tiền phẫu thuật. Robot có thể thực thi chính xác một cách tự nhiên, tránh những sai lệch có thể mang lại điều trị không tối ưu.
Các dụng cụ “nội soi cơ giới hóa” (motorized laparoscopic tools) còn gọi là robot cầm tay, là một dòng khiêm tốn hơn mang lại sự linh hoạt hơn cho các dụng cụ nội soi thẳng. Dụng cụ được gắn thêm động cơ và bộ phận điều khiển (điện hoặc cơ) vào tay cầm nội soi, giúp đầu phẫu thuật hoạt động như khớp cổ tay linh hoạt có thể gập góc, xoay tương tự như máy Surgeon Waldo, nhưng với chi phí thấp và kích thước nhỏ. Loại này cũng bao gồm đèn nội soi tự động hóa thông qua giọng nói, laser, theo dõi bằng mắt và các phương pháp khác, cho phép bác sĩ phẫu thuật điều khiển đèn nội soi mà không cần trợ lý cầm đèn nội soi khi phẫu thuật.
Bốn loại robot phẫu thuật này nắm bắt hầu hết những gì hiện đang được sử dụng hoặc phát triển. Tuy nhiên, các thế hệ robot mới chắc chắn sẽ được đòi hỏi trong tương lai khi chúng ta tiếp tục mở rộng khả năng.
Phẫu thuật robot tại Việt nam
Tại nước ta, hệ thống robot da Vinci đang được đầu tư tại một số bệnh viện. Việc đầu tư hệ thống này rất tốn kém bao gồm cả về trang thiết bị, đào tạo nhân lực vận hành máy, bác sĩ phẫu thuật, điều dưỡng dụng cụ, bảo trì… Điều này chắc chắn sẽ làm tăng chi phí phẫu thuật đáng kể cho bệnh nhân.
Trên thế giới, đã có những nghiên cứu so sánh về hiệu quả điều trị của phẫu thuật nội soi kinh điển và robot da Vinvi cho thấy kết quả tương đương nhau trong khi chi phí phải trả cho phẫu thuật robot còn quá cao.
Sự ra đời của phẫu thuật “robot cầm tay” giúp cho phẫu thuật ít xâm lấn được thực hiện với chi phí rẽ hơn nhiều so với robot da Vinci. Thực tế, phẫu thuật bằng robot da Vinci chưa được thực hiện ở hầu hết các loại phẫu thuật như phẫu thuật nội soi kinh điển. Các phẫu thuật viên cần rất nhiều thời gian đào tạo để có thể thực hiện hoàn thiện từ một phẫu thuật cơ bản đến phức tạp để tránh tai biến, biến chứng cho bệnh nhân. Trong khi đó, phẫu thuật nội soi kinh điển với một bác sĩ giàu kinh nghiệm, được huấn luyện sử dụng “dụng cụ robot cầm tay” đã có thể thực hiện tốt nhất cho bệnh nhân từ phẫu thuật cơ bản đến phức tạp mang hiệu quả điều trị như nhau với một chi phí rẽ hơn nhiều. Dĩ nhiên, với hệ thống robot như da Vinci, bác sĩ phẫu thuật được hưởng lợi nhiều vì có thể ngồi, thao tác trên những ngón tay và bàn chân nên sẽ đỡ mệt, hạn chế rung tay. Bác sĩ phẫu thuật với dụng cụ robot cầm tay sẽ mệt mỏi hơn, mổ lâu sẽ không tránh khỏi không run tay, cần nhiều bác sĩ phụ trong ê kíp mổ hơn.
Thiết nghĩ, với tình hình kinh tế như ở nước ta hiện nay, việc áp dụng phẫu thuật ít xâm lấn bằng robot cầm tay mang lại nhiều lợi ích cho bệnh nhân cho đến khi nhiều hệ thống robot mới ra đời, giá thành giảm.
28/12/2020
Tiến sĩ Bác sĩ Đỗ Minh Hùng