NỘI SOI ĐẠI TRÀNG
Soi đại tràng là một thủ thuật được sử dụng để phát hiện những thay đổi hay những bất thường ở đại trực tràng.
Nội soi đại tràng là gì?
Nội soi đại tràng là sử dụng một ống nội soi dài, mềm dẻo có đường kính khoảng 1,3cm, đưa từ hậu môn của bạn vào trực tràng và đại tràng để khảo sát niêm mạc bên trong lòng ruột. Hình ảnh được truyền tực tiếp từ một máy quay video nhỏ trên máy soi lên một màn hình hiển thị.
Chiều dài của máy soi đại tràng sigma khoảng 60cm, của máy soi đại tràng khoảng 130cm (chiều dài làm việc). Máy có 1 kênh thao tác để qua đó có thể đưa dụng cụ sinh thiết hay cắt đốt polyp…
Tại sao phải nội soi đại tràng?
Nội soi đại tràng được thự hiện với các chỉ định sau:
Tìm kiếm các dấu hiệu và triệu chứng của đại trực tràng hậu môn. Nội soi đại tràng có thể giúp tìm kiếm nguyên nhân gây đau bụng, chảy máu, táo bón hoặc tiêu chảy mạn tính, thay đổi thói quen đi cầu và các vấn đề khác của đường ruột (những phát hiện bất thường từ các xét nghiệm khác như X-quang, CT scan bụng…).
Tầm soát ung thư đại trực tràng.(xem bài)
Tìm kiếm và cắt bỏ thêm polyp. Nếu bạn được phát hiện polyp từ các xét nghiệm khác (nội soi dịa tràng sigma, nội soi đại tràng ảo, X-quang đại tràng cản quang) trước đó, bác sĩ có thể đề nghị nội soi để tìm và cắt bỏ bất kỳ polyp được phát hiện thêm. Điều này được thực hiện để giảm nguy cơ ung thư đại trực tràng. (xem bài polyp đại tràng)
Nội soi điều trị trong một số trường hợp như đặt stent điều trị rò miệng nối, nong hẹp miệng nối, chích cầm máu…
Cần phải chuẩn bị gì trước khi nội soi?
Trước khi soi, đại trực tràng phải được làm sạch bởi vì bất kỳ lượng phân nào còn sót lại trong ruột có thể che khuất tầm nhìn của bác sĩ khi soi. Làm sạch đại tràng có thể được thực hiện bằng nhiều cách khác nhau, nhưng phổ biến nhất là uống một lượng lớn thuốc nhuận tràng lỏng vào buổi tối trước và buổi sáng làm nội soi. Điều này sẽ lấy nhiều thời gian của bạn vì đi cầu rất nhiều lần. Trong trường hợp dùng thuốc nhuận tràng có nguy cơ gây tắc ruột, bạn sẽ được làm sạch ruột bằng cách thụt tháo (rửa ruột). Bác sĩ sẽ hướng dẫn cụ thể cho bạn.
Bạn có thể cần phải tuân theo một chế độ ăn uống đặc biệt cho ít nhất một ngày trước khi soi (tránh thức ăn rắn ngày trước khi soi, các chất lỏng màu đỏ vì có thể bị nhầm lẫn với máu…). Bạn cũng được yêu cầu không ăn hoặc uống bất cứ thứ gì sau nửa đêm của đêm trước khi soi.
Bởi vì thuốc an thần được sử dụng trong quá trình nội soi (trường hợp nội soi gây mê), bạn cần đi với người thân để đưa bạn về nhà sau khi soi. Với nội soi đại tràng sigma, hầu hết mọi người không cần phải soi gây mê nhưng đây vẫn có thể là lựa chọn, nên bạn có thể thảo luận với bác sĩ.
Báo cho bác sĩ các loại thuốc đang sử dụng ít nhất một tuần trước khi soi - đặc biệt là nếu bạn có bệnh tiểu đường, cao huyết áp, tim mạch hoặc dùng thuốc bổ sung có chứa sắt, aspirin, thuốc chống đông…để có thể điều chỉnh liều hoặc ngưng dùng thuốc tạm thời.
Tôi mong đợi điều gì trong khi soi?
Thời gian soi thường mất khoảng 20-60 phút (nội soi đại tràng sigma mất 10-20 phút), nhưng nó có thể lâu hơn nếu polyp được tìm thấy và cắt bỏ.
Bạn sẽ được mặt một chiếc váy hoặc quần khoét đáy. Trước khi bắt đầu soi, bạn sẽ được chích thuốc an thần vào tĩnh mạch để làm cho bạn cảm thấy thoải mái và buồn ngủ trong suốt quá trình nội soi. Đối với hầu hết mọi người, thuốc này làm cho họ không nhận thức được những gì đang xảy ra và không thể nhớ được tiến trình soi. Bạn sẽ thức dậy sau khi nội soi kết thúc, nhưng có thể không hoàn toàn tỉnh táo cho đến khi hết hẳn tác dụng của thuốc mê.
Huyết áp, nhịp tim và nhịp thở sẽ được theo dõi trong và sau khi nội soi.
Bác sĩ có thể đưa một ngón tay đeo găng được bôi trơn vào trực tràng để kiểm tra nó trước khi đưa máy soi vào. Trong khi nội soi, bạn sẽ được yêu cầu nằm nghiêng với đầu gối của bạn co lên gần bụng và có thể thay đổi tư thế hoặc ấn nhẹ vào bụng.
Nếu bạn đang tỉnh táo (không soi gây mê), bạn có thể có cảm giác lạnh khi máy soi được đưa vào trực tràng, có cảm giác mắc cầu khi máy soi đi vào và đẩy dần dần về hướng đầu đại tràng. Bác sĩ cũng bơm hơi vào đại tràng để dễ khảo sát niêm mạc lòng đại tràng hơn. Để giảm bớt sự khó chịu, bạn nên hít sâu bằng mũi và và thở ra từ từ qua miệng.
Điều gì xảy ra nếu phát hiện được những bất thường trong khi nội soi?
Nếu polip nhỏ được tìm thấy, nó có thể được cắt bỏ với một dụng cụ nhỏ đưa qua kênh làm việc của máy nội soi. Điều này là do một số polyp nhỏ có thể trở thành ung thư theo thời gian. Sau đó polyp được gửi đến phòng thí nghiệm để kiểm tra xem có bất kỳ thay đổi thành ung thư không.
Nếu bác sĩ phát hiện một polyp lớn hơn hoặc khối u hay bất cứ một bất thường nào, sinh thiết có thể được thực hiện. Một mảnh nhỏ của mô được lấy ra qua nội soi đại tràng. Mô được kiểm tra trong phòng thí nghiệm để xem nó là ung thư, lành tính hoặc viêm nhiễm để có thể xử lý thích hợp.
Trong trường hợp sang thương gây chảy máu được phát hiện, bác sĩ có thể thực hiện can thiệp chích cầm máu qua nội soi.
Tôi mong đợi điều gì sau khi nội soi?
Chuẩn bị ruột trước nội soi gây khó chịu. Bản thân nội soi đại tràng có thể gây nhiều khó chịu, nhưng các thuốc an thần thường giúp giải quyết vấn đề này và hầu hết mọi người cảm thấy bình thường sau khi thuốc hết tác dụng.
Bởi vì hơi được bơm vào đại tràng trong khi soi, đôi khi bạn cảm thấy đầy tức hơi hoặc đau quặn bụng một thời gian sau khi nội soi cho đến khi hơi được thoát ra ngoài (xì hơi). Đi bộ có thể giúp giảm bớt tình trạng khó chịu này.
Một số người có thể có huyết áp thấp hoặc thay đổi nhịp tim do thuốc an thần trong thời gian soi nhưng điều này hiếm khi nghiêm trọng.
Nếu polyp được cắt bỏ hoặc sinh thiết được thực hiện trong nội soi, bạn có thể nhận thấy một ít máu trong phân của bạn ở 1 hoặc 2 ngày sau nội soi. Chảy máu nhiều ít khi xảy ra nhưng trong những trường hợp hiếm, chảy máu có thể cần phải được điều trị hoặc thậm chí có thể đe dọa tính mạng. Nếu bạn được cắt polyp qua nội soi, bạn có thể được khuyên nên ăn một chế độ ăn uống đặc biệt tạm thời.
Sau khi nội soi, phải mất khoảng một giờ để bắt đầu hồi tỉnh từ tác dụng của các thuốc an thần. Bạn sẽ cần một ai đó để đưa bạn về nhà bởi vì nó có thể mất nhiều giờ để hết tác dụng hoàn toàn của thuốc an thần mang lại. Không lái xe hoặc đi làm ở phần ngày còn lại sau khi nội soi.
Nội soi đại tràng có gây nguy hiểm gì không?
Nội soi đại tràng là một tiến trình an toàn nhưng trong những trường hợp hiếm hoi có thể gây một số tai biến như:
Thủng thành đại trực tràng. Các triệu chứng có thể bao gồm đau bụng dữ dội, buồn nôn và nôn. Đây có thể là một biến chứng nghiêm trọng (thậm chí đe dọa tính mạng), vì nó có thể dẫn đến nhiễm trùng ổ bụng nghiêm trọng. Lỗ thủng thường cần phải được khâu lại bằng phẫu thuật. Tuy nhiên, tỉ lệ này không cao.
Chảy máu từ chỗ sinh thiết, chỗ cắt polyp hoặc từ mô bất thường khác. Chảy máu thường là nhẹ và tự giới hạn hoặc được chích cầm máu qua nội soi. Hiếm khi chảy máu nhiều cần phải truyền máu.
Phản ứng bất lợi với thuốc an thần được sử dụng trong khi nội soi.
Sau khi thảo luận về những tai biến và biến chứng của nội soi với bạn, bác sĩ sẽ yêu cầu bạn ký giấy đồng ý trước khi thực hiện thủ thuật nội soi đại tràng.
Tôi làm gì với kết quả nội soi nhận được?
Bác sĩ sẽ xem xét kết quả nội soi và sau đó chia sẻ kết quả với bạn.
Kết quả âm tính. Kết quả nội soi được xem là âm tính nếu các bác sĩ không tìm thấy bất kỳ bất thường nào ở đại trực tràng. Nếu có phân còn lại trong đại tràng cản trở tầm nhìn, bác sĩ sẽ khuyên bạn nên khám lại sớm hơn. (xem bài tầm soát ung thư đại tràng)
Kết quả dương tính. Kết quả nội soi được xem là dương tính nếu các bác sĩ tìm thấy bất kỳ một bất thường, polyp hoặc u bướu ở đại tràng.
Nội soi đại tràng chất lượng cao
Các giả định về chất lượng nội soi đại tràng dựa trên:
Hiệu suất của bác sĩ nội soi:
Tỷ lệ phát hiện u tuyến thích hợp (ADR: adenoma detection rate) với điểm số ADR> 30% ở nam, > 20% ở nữ
Cắt polyp hoàn toàn (cắt bỏ tất cả các mô polyp được phát hiện bằng mắt thường bất kể hình thái)
Các đặc điểm đặc hiệu của cuộc soi:
Kiểm tra toàn bộ đại tràng (>95%) được xác nhận bằng hình ảnh các mốc giải phẫu như lỗ ruột thừa, đoạn cuối hồi tràng, van hồi manh tràng
Chuẩn bị ruột thích hợp (>85%) để phát hiện đáng các polyp > 5 mm.
Do tầm quan trọng của kích thước polyp trong việc thông báo khoảng thời gian theo dõi, thông tin về polyp 10 mm trong báo cáo phải kèm theo hình ảnh nội soi của polyp để so sánh với snare mở hoặc kẹp sinh thiết mở. Thông tin như vậy rất quan trọng đối với các tổn thương như polyp tăng sản, trong đó kích thước nhỏ (<10 mm) có liên quan đến nguy cơ thấp được ghi nhận đầy đủ đối với u tân sinh tiến triển sau này, nhưng kích thước ≥10 mm thể liên quan đến nguy cơ tăng cao.
Update 21/3/2021
TS.BS ĐỖ MINH HÙNG