VIÊM ĐẠI TRÀNG THIẾU MÁU CỤC BỘ (Ischemic colitis = IC)

H. IC là gì?

Viêm đại tràng thiếu máu cục bộ xảy ra khi lưu lượng máu đến các phần của ruột già (đại tràng) bị giảm, thường do mạch máu bị hẹp hoặc tắc nghẽn (động mạch). Lưu lượng máu giảm không cung cấp đủ oxy cho các tế bào trong hệ thống tiêu hóa của bạn.

Bất kỳ phần nào của ruột cũng có thể bị ảnh hưởng nhưng IC thường gây ra đau ở phía bên trái của vùng bụng.

IC còn được gọi làthiếu máu cục bộ động mạch mạc treo,bệnh mạch máu mạc treo, hoặcthiếu máu đại tràng.

H. Triệu chứng của bệnh là gì?

Triệu chứng của bệnh có thể:

    Đau mức độ nhẹ đến vừa, đau sau khi ăn, ấn đau hoặc đau quặn, có thể xảy ra đột ngột hoặc từ từ tăng dần.

    Có máu đỏ tươi hoặc sẫm màu trong phân của bạn, đôi khi chỉ có đi cầu ra máu. Máu quá nhiều trong phân có thể là một dấu hiệu của một vấn đề khác nhau, chẳng hạn như bệnh Crohn hoặc ung thư đại tràng .

    Cảm giác muốn đi cầu ngay lập tức

    Tiêu chảy

    Buồn nôn

Nguy cơ biến chứng nghiêm trọng cũng cao hơn khi có các triệu chứng ở bên phải của bụng. Nguyên nhân là do các động mạch nuôi phần bên phải đại tràng cũng nuôi một phần ruột non và có thể cũng bị nghẽn (tắc mạch mạc treo tràng trên). Lưu lượng máu đến ruột non bị tắc nghẽn có thể nhanh chóng gây chết mô ruột (hoại tử).Nếu tình trạng đe dọa tính mạng này xảy ra, bạn cần phải được phẫu thuật để loại bỏ tắc nghẽn và các phần của ruột đã bị hư hỏng.

H. Khi nào cần gặp bác sĩ?

Tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức nếu bạn bất ngờ đau bụng dữ dội. Đau bụng mà làm cho bạn rất khó chịu không thể ngồi yên hoặc tìm một vị trí thoải mái là một cấp cứu y khoa.

Liên lạc với bác sĩ của bạn nếu bạn có các dấu hiệu và triệu chứng đáng lo ngại như tiêu chảy ra máu. Chẩn đoán và điều trị sớm có thể giúp ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

H. Nguyên nhân gây bệnh là gì?

Nguyên nhân chính xác của giảm lưu lượng máu tới đại tràng không phải lúc nào cũng rõ ràng. Sự xơ cứng một hoặc nhiều động mạch mạc treo có thể gây giảm đột ngột lưu lượng máu, còn được gọi là nhồi máu. Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ viêm đại tràng thiếu máu cục bộ:

    Sự tích tụ chất béo trên thành động mạch làm thành mạch bị xơ vữa (xơ vữa động mạch) có thể gây ra IC mạn tính. Đây là  nguyên nhân phổ biến của IC ở những người có tiền sử bệnh động mạch vành, bệnh mạch máu ngoại biên. Bệnh cũng có thể điều trị khỏi với phương pháp đơn giản, chẳng hạn như chế độ ăn uống chất lỏng và kháng sinh ngắn hạn.

    Hạ huyết áp liên quan đến suy tim, phẫu thuật lớn, chấn thương hoặc sốc

    Một cục máu đông cũng có thể làm nghẽn các động mạch mạc treo tràng và làm ngưng hoặc làm giảm lưu lượng máu gây ra IC cấp tính. Đây là một cấp cứu y khoa và phải được xử lý một cách nhanh chóng. Tỷ lệ tử vong cao nếu mô hoại tử xảy ra ở đại tràng. Cục máu đông phổ biến hơn ở những người có nhịp tim bất thường hoặc loạn nhịp. Một cục máu đông ở tĩnh mạch ít gặp hơn (huyết khối tĩnh mạch).

    Tắc ruột do thoát vị, mô sẹo hoặc một khối u

    Phẫu thuật tim mạch, tiêu hóa hoặc phụ khoa

    Các bệnh lý nội khoa khác có ảnh hưởng đến máu như viêm mạch máu (vasculitis), lupus hoặc thiếu máu hồng cầu hình liềm

    Sử dụng cocaine hoặc methamphetamine

    Ung thư đại tràng (hiếm gặp)

Một số loại thuốc cũng có thể dẫn đến IC, mặc dù điều này là rất hiếm.

    Một số thuốc tim mạch và đau nửa đầu

    Hóc-môn, chẳng hạn như estrogen

    Thuốc kháng sinh

    Pseudoephedrine

    Một số thuốc điều trị hội chứng ruột kích thích

    Thuốc hóa trị liệu

H. Các yếu tố nguy cơ của bệnh là gì?

Yếu tố nguy cơ viêm đại tràng thiếu máu cục bộ bao gồm:

     Lứa tuổi. Bệnh chủ yếu xảy ra ở người trên 60 tuổi. Điều này có thể là do động mạch có xu hướng xơ cứng lại khi bạn già đi. Khi bạn già đi, tim và mạch máu của bạn cần phải làm việc nhiều hơn để bơm và nhận máu. Điều này làm cho động mạch của bạn suy yếu, làm cho chúng dễ bị tích tụ mảng bám. IC xảy ra ở người trẻ tuổi có thể là một dấu hiệu của một cục máu đông bất thường hoặc viêm mạch máu.

     Bất thường về đông máu. Các bệnh có ảnh hưởng đến quá trình đông máu, chẳng hạn như yếu tố V Leiden, có thể làm tăng nguy cơ viêm đại tràng thiếu máu cục bộ.

     Cholesterol cao, có thể dẫn đến xơ vữa động mạch.

     Giảm lưu lượng máu, do suy tim, huyết áp thấp và sốc.

     Tiền sử phẫu thuật bụng. Mô sẹo hình thành sau phẫu thuật có thể gây giảm lưu lượng máu.

     Tập thể dục nặng, chẳng hạn như chạy marathon có thể dẫn đến giảm lưu lượng máu đến ruột.

     Phẫu thuật liên quan đến các động mạch lớn (động mạch chủ)

     Tiểu đường

H. Biến chứng của bệnh là gì?

Viêm đại tràng thiếu máu cục bộ thường tốt hơn trong vòng 2-3 ngày. Trong trường hợp nặng nề hơn, biến chứng có thể bao gồm:

     Chết mô (hoại tử) do lưu lượng máu giảm

     Thủng ruột hoặc chảy máu dai dẳng.

     Viêm phúc mạc

     Nhiễm trùng huyết

     Viêm ruột (viêm loét đại tràng)

     Tắc ruột (hẹp thiếu máu cục bộ)

H. Bệnh được chẩn đoán như thế nào?

Bệnh có thể bị nhầm lẫn với các rối loạn khác vì các triệu chứng của chúng chồng chéo lên nhau, đặc biệt là bệnh viêm ruột (IBD). Căn cứ vào các dấu hiệu và triệu chứng, bác sĩ có thể đề nghị các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh:

     Siêu âm và chụp CT bụng, để cung cấp hình ảnh của đại tràng, có thể có ích trong việc loại trừ các rối loạn khác chẳng hạn như viêm ruột.

     Xét nghiệm phân để loại trừ nhiễm trùng là nguyên nhân gây ra triệu chứng của bạn.

     CT hoặc MRI động mạch cung cấp hình ảnh chi tiết của dòng máu trong ruột và để tìm động mạch nghẽn. Xét nghiệm này thường chỉ được sử dụng nếu thiếu máu cục bộ được nghi ngờ ở ruột non cũng như trong đại tràng của bạn.

     Nội soi đại tràng. Xét nghiệm này có thể hữu ích trong việc chẩn đoán viêm đại tràng thiếu máu cục bộ.

     Xét nghiệm máu có thể được sử dụng để kiểm tra số lượng bạch cầu (tế bào máu trắng). Nếu số lượng bach cầu cao, có thể chỉ ra tình trạng IC cấp.

H. Điều trị IC như thế nào?

Điều trị bệnh phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Các dấu hiệu và triệu chứng thường giảm trong 2-3 ngày trong trường hợp nhẹ. Nhưng bác sĩ có thể khuyên bạn nên:

    Thuốc kháng sinh, để tránh nhiễm trùng.

    Chế độ ăn lỏng

    Dịch truyền tĩnh mạch, nếu bạn đang bị mất nước

    Thuốc giảm đau

    Điều trị bệnh nội khoa kèm theo, chẳng hạn như suy tim sung huyết hoặc nhịp tim bất thường

    Tránh các thuốc gây co mạch như thuốc đau nửa đầu, thuốc hormone và một số thuốc tim mạch

Bác sĩ của bạn sẽ lên lịch nội soi đại tràng để theo dõi bệnh và phát hiện các biến chứng.

IC cấp là một cấp cứu y khoa. Nó đòi hỏi phải:

    Làm tan huyết khối, đó là loại thuốc làm tan các cục máu đông

    Thuốc giãn mạch, đó là các loại thuốc có thể làm giãn động mạch mạc treo tràng của bạn

    Phẫu thuật để loại bỏ tắc nghẽn trong động mạch của bạn

Những người bị IC mạn tính thường chỉ phẫu thuật nếu phương pháp điều trị khác thất bại.

H. Phẫu thuật như thế nào?

Hầu hết trường hợp bệnh được điều trị khỏi. Nếu các triệu chứng của bạn nghiêm trọng, hoặc đại tràng của bạn đã bị hư hỏng, bạn có thể cần phải phẫu thuật để:

    Loại bỏ các mô chết, xử trí lỗ thủng ở đại tràng

    Nối tắc để bỏ qua sự tắc nghẽn trong động mạch nuôi ruột

    Cắt bỏ một phần của đại tràng đã bị hẹp do sẹo và gây tắc nghẽn

Khả năng phẫu thuật có thể cao hơn nếu bạn có một bệnh nền, chẳng hạn như bệnh tim hoặc huyết áp thấp.

H. Ngăn ngừa?

Vì nguyên nhân của IC thì không luôn luôn là rõ ràng, không có cách nào để ngăn ngừa bệnh. Hầu hết những người có IC phục hồi nhanh chóng và có thể không bao giờ bị lại.

Để ngăn ngừa tái phát IC, bác sĩ có thể khuyên bạn nên loại bỏ bất kỳ loại thuốc có thể gây viêm đại tràng thiếu máu cục bộ. Bác sĩ cũng có thể kiểm tra đông máu bất thường, đặc biệt là nếu không có nguyên nhân khác gây viêm đại tràng thiếu máu cục bộ rõ ràng.

Lối sống lành mạnh có thể làm giảm nguy cơ phát triển xơ cứng động mạch. Các vấn đề cơ bản của một lối sống lành mạnh bao gồm:

     Tập thể dục thường xuyên 

     Một chế độ ăn uống lành mạnh

     Điều trị bệnh tim có thể dẫn đến cục máu đông, chẳng hạn như nhịp tim bất thường

     Theo dõi cholesterol trong máu và huyết áp

     Không hút thuốc

H. Triển vọng (tiên lượng) cho bệnh nhân bị IC như thế nào?

Hầu hết những người bị IC mạn tính có thể được điều trị thành công bằng thuốc và phẫu thuật. Tuy nhiên, bệnh có thể tái phát nếu bạn không duy trì một lối sống lành mạnh. Động mạch của bạn sẽ tiếp tục xơ cứng lại nếu thay đổi lối sống không được thực hiện.

Triển vọng cho những người IC cấp tính thường là xấu bởi vì chết mô trong ruột thường xảy ra trước khi phẫu thuật. Triển vọng tốt hơn nếu bệnh được chẩn đoán và điều trị ngay lập tức.