LÀM SAO ĐỂ TRÁNH VÀ HẠN CHẾ TÁI PHÁT TRÀO NGƯỢC
Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) là một rối loạn phổ biến, xảy ra khi axit dạ dày trào ngược lên thực quản. Các triệu chứng điển hình gồm ợ nóng, ợ chua, đau tức ngực, ho kéo dài. Nếu không điều trị tốt, GERD có thể dẫn đến các biến chứng như viêm thực quản, loét hoặc Barrett thực quản. Điều chỉnh lối sống và chế độ ăn đóng vai trò quan trọng bên cạnh việc dùng thuốc để kiểm soát triệu chứng và phòng biến chứng.
TẠI SAO THAY ĐỔI LỐI SỐNG LẠI CẦN THIẾT?
Theo nhiều nghiên cứu, các yếu tố lối sống góp phần làm suy yếu cơ thắt thực quản dưới (LES), làm chậm làm rỗng dạ dày hoặc tăng áp lực ổ bụng – tất cả đều thúc đẩy trào ngược axit (Katz et al., 2013; Ness-Jensen et al., 2016). Ví dụ:
- Thừa cân, béo phì: Làm tăng áp lực ổ bụng, thúc đẩy axit trào ngược (Ness-Jensen et al., 2016).
- Hút thuốc lá và uống rượu bia: Nicotine và cồn làm giãn cơ LES, tăng tiết axit (Mayo Clinic, 2022).
- Nằm sau ăn: Tư thế nằm ngang làm mất vai trò của trọng lực, dễ trào ngược hơn. Nên ăn trước khi ngủ ít nhất 2-3 tiếng.
- Mặc quần áo chật: Tăng áp lực lên bụng, thúc đẩy trào ngược.
Nhờ vậy, điều chỉnh các thói quen xấu này có thể giảm tần suất và mức độ trào ngược.
THỰC PHẨM NÊN VÀ KHÔNG NÊN ĂN – VÀ VÌ SAO?
Thực phẩm nên ăn:
- Thực phẩm ít béo, dễ tiêu (cháo, cơm mềm, rau luộc, thịt nạc, cá hấp, đậu phụ): Giúp dạ dày tiêu hóa nhanh hơn, tránh ứ đọng thức ăn → giảm nguy cơ trào ngược (Johns Hopkins Medicine, 2022).
- Trái cây ít acid (chuối, táo ngọt, dưa lưới, dưa hấu): Không làm kích thích niêm mạc thực quản, hỗ trợ làm dịu axit (Mayo Clinic, 2022).
- Ngũ cốc nguyên hạt, yến mạch: Giàu chất xơ, giúp tiêu hóa nhanh, tránh táo bón – một yếu tố làm tăng áp lực ổ bụng (NIDDK, 2023).
Thực phẩm không nên ăn:
- Thức ăn nhiều dầu mỡ (chiên, rán): Làm chậm làm rỗng dạ dày, tăng áp lực trào ngược.
- Gia vị cay (ớt, tiêu, giấm): Kích thích trực tiếp niêm mạc thực quản.
- Cà phê, trà đậm, socola: Chứa caffeine và theobromine làm giãn LES (Ness-Jensen et al., 2016).
- Bạc hà: Chứa menthol – làm giãn cơ LES.
- Trái cây chua (cam, chanh, bưởi, cà chua sống): Giàu acid citric, kích thích tiết axit, gây khó chịu.
- Rượu bia: Vừa làm giảm trương lực LES vừa tăng tiết axit (Mayo Clinic, 2022).
CÁC BIỆN PHÁP BỔ TRỢ KHÁC
- Nâng cao đầu giường 15–20 cm khi ngủ: Giúp trọng lực ngăn axit trào ngược về đêm (Mayo Clinic, 2022).
- Ăn chậm, chia nhỏ bữa: Tránh dạ dày bị quá tải, giảm nguy cơ trào ngược.
- Giảm căng thẳng: Stress có thể làm nặng thêm triệu chứng trào ngược, nên thư giãn, tập yoga (KHÔNG TẬP NHỮNG ĐỘNG TÁC CÚI ĐẦU THẤP XUỐNG NHƯ CHỒNG CHUỐI).
- Tập thể dục đều đặn: Giúp giảm cân, tăng cường cơ hoành – nhưng tránh tập sau ăn ngay.
KẾT LUẬN
Việc thay đổi lối sống và chế độ ăn là “chìa khóa” kiểm soát GERD. Các biện pháp như giảm cân, tránh thức ăn kích thích, nâng cao đầu giường, tránh nằm sau ăn… đều dựa trên cơ chế sinh lý bệnh học của GERD. Nếu các triệu chứng vẫn kéo dài dù đã thay đổi lối sống, cần khám và điều trị y khoa kịp thời. Chính các bạn sẽ là người quyết định rất nhiều vào sự thành công trong điều trị “căn bệnh thời đại” này.
Tài liệu tham khảo
1. Katz PO, Gerson LB, Vela MF. Guidelines for the diagnosis and management of GERD. Am J Gastroenterol. 2013;108(3):308-328. doi:10.1038/ajg.2012.444.
2. Ness-Jensen E, et al. Lifestyle intervention in GERD: a systematic review. Scand J Gastroenterol. 2016;51(7):798–806. doi:10.3109/00365521.2016.1141423.
3. Johns Hopkins Medicine: GERD Diet & Nutrition – https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/gerd-diet-foods-that-help-with-acid-reflux-heartburn.
4. Mayo Clinic: GERD treatment & lifestyle changes – https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/gerd/diagnosis-treatment/drc-20361959.
5. NIDDK: GERD & Diet – https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/acid-reflux-ger-gerd-adults/eating-diet-nutrition
UPDATE
Sài gòn 2/6/2025
TS.BS ĐỖ MINH HÙNG