CO THẮT TÂM VỊ

Co thắt tâm vị là gì?

Co thắt tâm vị là một rối loạn chức năng mà thực quản không có khả năng đẩy thức ăn xuống dạ dày (bất thường nhu động thân thực quản) và cơ vòng dưới thực quản mở ra không hoàn toàn (tăng áp lực cơ vòng dưới) làm ứ đọng thức ăn ở thực quản.

Ai bị mắc bệnh Achalasia?

Achalasia ảnh hưởng khoảng 3.000 người tại Hoa Kỳ mỗi năm. Bệnh có thể gặp ở nam lẫn nữ với tỉ lệ ngang nhau, có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng thường nhất là trung niên và có sự khác nhau về tỉ lệ phân bố bệnh ở các vùng khác nhau. Bệnh cũng hay gặp ở các đối tượng hay lo âu, xúc động hoặc có thói quen ăn vội.

Triệu chứng

Triệu chứng của Achalasia bao gồm:

     Nuốt khó. Bạn thấy khó khăn khi nuốt hoặc cảm thấy như thức ăn bị mắc kẹt trong thực quản. Nuốt khó cả thức ăn đặc và lỏng.

     Ọe. Ọe thức ăn chưa tiêu hóa là triệu chứng thường gặp và nó xảy ra nhiều giờ sau bữa ăn. Ọe ban đêm có thể biểu hiện như ho lúc ngủ và phát hiện thức ăn trên gối hoặc áo ngủ khi thức dậy. Ọe lúc ngủ gây lo âu đặc biệt vì có thể dẫn đến viêm phổi hít do hít sặc thức ăn.

     Đau hoặc khó chịu ở ngực. Thường xảy ra ở người trẻ. Đau như co cứng lan ra sau lưng và dưới hàm, có thể kéo dài nửa giờ đến cả ngày. Hầu hết đau xảy ra nửa đêm và giảm rõ rệt nhờ uống nước lạnh hoặc các loại khác (sữa, trà, rượu, bia).

     Ợ nóng

     Sụt cân

Nguyên nhân

Nguyên nhân thật sự của bệnh vẫn chưa rõ. Hầu hết các nghiên cứu tập trung vào tính tự miễn hoặc nhiễm trùng như là nguyên nhân của Achalasia. Achalasia có tính chất gia đình, gợi ý rằng những yếu tố di truyền có thể giữ vai trò trong tính dễ xúc cảm của người bệnh.

Biến chứng của bệnh

Khi bệnh diễn tiến có thể gây ra:

     Viêm loét thực quản do ứ đọng lâu ngày

     Suy dinh dưỡng do nghẹn không ăn uống được

     Viêm phổi hít do ọe

     Tiến triển thành ung thư. Tỷ lệ ung thư là 9%, tỷ lệ phát triển thành ung thư tế bào vẩy là 3 – 5% ở bệnh nhân co thắt tâm vi.

Chẩn đoán

Các xét nghiệm thường được sử dụng để chẩn đoán và đánh giá Achalasia:

     X-quang thực quản cản quang

     Nội soi thực quản dạ dày

     Đo áp lực trong lòng thực quản. Đây được xem là tiêu chuẩn vàng cho chẩn đoán

Điều trị

Có nhiều phương pháp điều trị Achalasia và tất cả các phương pháp đều nhằm làm giảm các triệu chứng của bệnh. Mục tiêu chính của điều trị là làm giảm áp lực cơ vòng dưới thực quản để cải thiện việc thoát lưu thức ăn xuống dạ dày của thực quản.

Chích Botulinum (Botox)

     Áp dụng cho những bệnh nhân Achalasia có nguy cơ cao với phẫu thuật hoặc không chịu phẫu thuật.

     Tỉ lệ tái phát của phương pháp hơn 50% trong 6 tháng. Nếu sau hai lần chích vẫn thất bại, bệnh nhân sẽ được điều trị bằng Nifedipin hoặc Isordil.

Nong thực quản

     Cơ chế của phương pháp này là làm đứt đột ngột những sợi cơ vòng dưới thực quản để làm giảm áp lực cơ vòng dưới thực quản, từ đó giảm tắc nghẽn và cải thiện sự thoát lưu thực quản ở những bệnh nhân co thắt tâm vị.

     Kết quả sớm của nong bóng Rigiflex > 80%.

Phẫu thuật cắt cơ vòng dưới thực quản

     Tiến trình này nhằm cắt đứt cơ vòng dưới thực quản để làm giảm áp lực cơ vòng dưới.

     Phẫu thuật này ngày nay chủ yếu được thực hiện bằng phẫu thuật nôi soi ngã bụng.

     Hầu hết bệnh nhân sau cắt cơ vòng dưới có triệu chứng trào ngược. Quá trình chống trào ngược có thể được thực hiện bằng nhiều phương pháp như Dor, Toupet, Nissan... nhằm phục hồi lại lại hàng rào chống trào ngược và làm giảm triệu chứng sau mổ.

     Tỉ lệ thành công của phương pháp có thể >90%.

Phẫu thuật cắt cơ vòng dưới thực quản qua nội soi tiêu hóa

     Tiến trình này cũng nhằm cắt đứt cơ vòng dưới thực quản để làm giảm áp lực cơ vòng dưới nhưng được thực hiện qua nội soi ống tiêu hóa, cắt từ trong lòng ra.

     Quá trình chống trào ngược không thể thực hiện với phương pháp này.

     Tỉ lệ thành công của phương pháp có thể đến 90%.

Cắt thực quản

     Cắt thực quản được thực hiện cho những bệnh nhân có thực quản giãn to như đại tràng, xoắn vặn, thất bại với cả hai phương pháp nong và phẫu thuật.

Có thể ngăn ngừa Achalasia?

Nguyên nhân của bệnh không rõ ràng, không rõ những yếu tố nguy cơ. Tuy nhiên, điều trị sớm có thể giúp ngăn ngừa biến chứng.

Tiên lượng bệnh

Triên lượng bệnh rất thay đổi theo triệu chứng của bạn có sau điều trị. Nhiều phương pháp điều trị đôi khi cần thiết.

Phẫu thuật có thể cần thiết nếu nong bóng qua nội soi không hiệu quả. Thông thường, cơ hội thành công giảm theo từng lần nong kế tiếp. Do đó, bác sĩ của bạn có thể sẽ tìm kiếm giải pháp thay thế nếu một số lần nong không thành công (thường chỉ tối đa 3 lần).

Khoảng 95% bệnh nhân đã phẫu thuật có thuyên giảm các triệu chứng.

update 20/05/2021

TS.BS Đỗ Minh Hùng