UNG THƯ TUYẾN TỤY

H. Tuyến tụy là gì?

Tuyến tụy là một cơ quan nằm phía sau dạ dày. Nhiệm vụ chính của nó là hỗ trợ tiêu hóa thức ăn và điều chỉnh nồng độ đường trong máu. Tuyến tụy sản xuất insulin, một hormone làm giảm đường trong máu.

H. Ung thư tuyến tụy là gì?

Ung thư tuyến tụy xảy ra khi các tế bào trong tuyến tụy tăng sinh ngoài tầm kiểm soát tạo thành một khối u. Đôi khi, khối u này là lành tính (không ung thư). Tuy nhiên, trong bệnh ung thư tuyến tụy, khối u là ác tính (ung thư).

Ung thư tuyến tụy thường có tiên lượng kém ngay cả khi được chẩn đoán sớm. Ung thư tuyến tụy thường xâm lấn nhanh và hiếm khi được phát hiện ở giai đoạn sớm, đó là lý do chính tại sao nó là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do ung thư. Các dấu hiệu và triệu chứng có thể không xuất hiện cho đến khi ung thư tuyến tụy tiến triển và phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn là không thể.

H. Những triệu chứng của bệnh ung thư tuyến tụy là gì?

Ung thư tuyến tụy không phải lúc nào cũng có triệu chứng, đặc biệt là ở giai sớm. Tuy nhiên, ung thư tuyến tụy có thể có các triệu chứng sau đây:

    Đau bụng trên có thể lan ra sau lưng

    Vàng da vàng mắt (bệnh vàng da)

    Ăn mất ngon

    Sụt cân

    Trầm cảm

    Các cục máu đông

H. Khi nào cần gặp bác sĩ?

Đi khám bác sĩ nếu bạn bị sụt cân, đau bụng, vàng da không giải thích được hoặc các dấu hiệu và triệu chứng khác gây khó chịu cho bạn. Nhiều bệnh khác cũng có thể gây ra các dấu hiệu và triệu chứng tương tự, vì vậy bác sĩ có thể kiểm tra để chẩn đoán phân biệt.

H. Nguyên nhân ung thư tụy là gì?

Ung thư tụy xảy ra khi các tế bào trong tuyến tụy của bạn phát triển đột biến trong DNA. Những đột biến này làm cho tế bào phát triển không kiểm soát và tiếp tục sống sau khi các tế bào bình thường chết. Những tế bào này tích lũy có thể hình thành một khối u.

Hầu hết các bệnh ung thư tụy bắt đầu từ các tế bào nằm trong các ống của tuyến tụy. Đây là loại ung thư được gọi là ung thư tuyến tụy hay ung thư tụy ngoại tiết.

Ung thư hình thành trong các tế bào sản xuất hormon của tuyến tụy thì hiếm gặp. Loại ung thư này được gọi là ung thư tụy nội tiết.

H. Các yếu tố nguy cơ của ung thư tụy là gì?

Các yếu tố sau đây có thể làm tăng nguy cơ ung thư tụy:

    Hút thuốc

    Bệnh tiểu đường

    Viêm tụy mạn tính

    Một vài rối loạn di truyền

    Trên 40 tuổi

    Giới nam

    Người Mỹ gốc Phi

   Tiền sử gia đình có hội chứng di truyền có thể làm tăng nguy cơ ung thư, trong đó có đột biến gen BRCA2, hội chứng Lynch và u da ác tính không điển hình có tính gia đình (FAMMM)

   Cá nhân hay tiền sử gia đình mắc bệnh ung thư tuyến tụy.

H. Biến chứng của ung thư tụy là gì?

Khi ung thư tụy tiến triển, nó có thể gây ra các biến chứng như:

    Vàng da. Do khối u làm tắc nghẽn đường mật gây vàng da và mắt, nước tiểu sẫm màu và phân nhạt màu.

    Đau. Khối u phát triển có thể chèn ép dây thần kinh ở bụng gây đau, có thể đau rất dữ dội.

    Tắc ruột. Do khối u xâm lấn hoặc chèn tá tràng làm nghẽn đường thoát thức ăn được tiêu hóa từ dạ dày vào ruột của bạn.

    Sụt cân. Bản thân ung thư có thể gây sụt cân. Buồn nôn và ói mửa gây ra bởi thuốc điều trị ung thư hoặc khối u chèn ép dạ dày. Cơ thể của bạn cũng giảm hấp thu các chất dinh dưỡng do tụy không tạo đủ men tiêu hóa thức ăn.

H. Tôi có bị ung thư tụy?

Khó có thể phát hiện ung thư tụy ở giai đoạn sớm do các bác sĩ không thể sờ thấy tụy khi khám thường quy. Nếu bác sĩ nghi ngờ bạn có thể bị ung thư tụy, một số xét nghiệm bạn có thể phải trãi qua:

    Siêu âm bụng, siêu âm qua nội soi (EUS)

    Chụp cắt lớp điện toán (CT scan)

    Cộng hưởng từ (MRI)

    Chụp nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP).

    Lấy một mẫu mô để thử nghiệm (sinh thiết). Sinh thiết là tiến trình lấy một mẫu mô nhỏ từ tuyến tụy để kiểm tra dưới kính hiển vi. Một mẫu sinh thiết có thể lấy được qua chọc hút bằng kim, qua  siêu âm nội soi hoặc qua nội soi mật tụy ngược dòng.

H. Tôi bị ung thư ở giai đoạn mấy?

Một khi đã chẩn đoán bạn mắc bệnh ung thư tụy, bác sĩ xác định mức độ (giai đoạn) của bệnh ung thư. Giai đoạn ung thư sẽ giúp quyết định phương pháp điều trị có sẵn cho bạn. Để xác định giai đoạn ung thư của bạn, bác sĩ có thể khuyên bạn nên:

    Nội soi ổ bụng. Phẫu thuật nội soi cho phép bác sĩ tìm những dấu hiệu ung thư xâm lấn trong ổ bụng của bạn.

    Các đánh giá hình ảnh: CT và MRI.

    Xét nghiệm máu. Bác sĩ có thể kiểm tra máu của bạn để tìm các protein đặc biệt (dấu ấn ung thư) từ các tế bào ung thư tuyến tụy chẳng hạn như CA19-9

Từ các dữ liệu trên, bác sĩ sẽ đưa ra giai đoạn ung thư tuyến tụy của bạn. Các giai đoạn của ung thư tuyến tụy có thể là Giai đoạn I, II, III hoặc IV.

H. Ung thư tuyến tụy được điều trị như thế nào?

Trong giai đoạn muộn, việc điều trị ung thư tụy không hiệu quả. Ở thời điểm chẩn đoán thường là quá muộn để phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn. Tuy nhiên, có những cách khác nhau để cố gắng chữa trị bệnh ung thư tụy. Bao gồm:

    Phẫu thuật cắt bỏ phần ung thư tụy: nếu ung thư nằm ở đầu tụy, bạn có thể được thực hiệnphẫu thuật Whipple. Nếu ung thư nằm ở thân và đuôi tụy, phẫu thuật cắt đuôi và một phần thân tụy gọi là cắt thân đuôi tụy. Lách cũng có thể được cắt bỏ.

    Xạ trị để diệt các tế bào ung thư: Xạ trị có thể được thực hiện trước hoặc sau khi phẫu thuật. Cũng có thể kết hợp hóa và xạ trị khi ung thư tụy của bạn không thể phẫu thuật.

    Hóa trị: sử dụng thuốc để diệt tế bào ung thư. Thuốc có thể được sử dụng bằng đường tĩnh mạch hoặc đường uống. Bạn có thể chỉ sử dụng một loại thuốc cũng có thể kết hợp nhiều loại.

    Hóa xạ trị: thường được sử dụng để điều trị ung thư đã xâm lấn ra ngoài tuyến tụy nhưng chỉ cho các cơ quan kế cận, không sử dụng cho những di căn xa. Sự kết hợp này cũng có thể được sử dụng sau khi phẫu thuật để giảm nguy cơ ung thư tái phát.

    Điều trị nhắm trúng đích: dùng các thuốc tấn công đặc hiệu tới các tế bào ung thư.

    Các thử nghiệm lâm sàng

H. Có liệu pháp thay thế nào không?

Không có phương pháp điều trị hổ trợ hoặc thay thế có hiệu quả cho ung thư tụy. Tuy vậy, các phương pháp này có thể cải thiện các dấu hiệu và triệu chứng do bệnh hoặc do trị liệu ung thư. Nói chuyện với bác sĩ của bạn về các lựa chọn của bạn.

Phương pháp điều trị thay thế để giúp bạn đối phó với lo âu. Một vài nghiên cứu cho thấy lo âu phổ biến ở những người bị ung thư tụy hơn là ở những loại ung thư khác. Nếu bạn đang lo âu, bạn có thể có khó ngủ và thấy mình không ngừng suy nghĩ về bệnh ung thư. Bạn có thể cảm thấy tức giận hay buồn bã.

Thảo luận về cảm xúc của bạn với bác sĩ của bạn. Các chuyên gia có thể giúp bạn sắp xếp thông qua cảm xúc của bạn và giúp bạn đưa ra các chiến lược để đối phó. Trong một số trường hợp, thuốc có thể giúp ích. Liệu pháp hổ trợ và thay thế cũng có thể giúp ích cho bạn. Ví dụ như:

    Nghệ thuật trị liệu

    Tập thể dục

    Thiền

    Liệu pháp âm nhạc

    Bài tập thư giãn

    Tâm linh

H. Tôi có thể ngừa ung thư tụy?

Mặc dù không có bất kỳ phương pháp nào chứng minh ngăn ngừa được ung thư tụy, bạn vẫn có thể giảm nguy cơ mắc bệnh bằng cách:

     Bỏ thuốc lá. Nếu bạn không hút thuốc, không nên tập hút.

     Duy trì trọng lượng phù hợp nhất. Nếu bạn đang có một trọng lượng tốt hãy duy trì nó. Nếu bạn cần phải giảm cân, hãy giảm cân đều đặn từ từ 0,5 hoặc 1 kg một tuần. Kết hợp tập thể dục hàng ngày với một chế độ ăn uống nhiều rau, trái cây và ngũ cốc để giúp bạn giảm cân.

     Chọn một chế độ ăn uống lành mạnh. Một chế độ ăn uống đầy đủ các loại trái cây, rau quả và ngũ cốc có thể giúp giảm nguy cơ ung thư.

H. Triển vọng cho người bị ung thư tuyến tụy là gì?

Đ. Ung thư tụy là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu của ung thư. Sau một năm, tỷ lệ sống là 20%. Sau năm năm, con số này giảm xuống khoảng 6%. Nếu có thể cắt bỏ được, tỷ lệ sống trung bình là 18 đến 20 tháng. Tỷ lệ sống còn sau năm năm trong trường hợp này tăng lên đến 10-25%.

TS.BS Đỗ Minh Hùng